Genel

Kıdem Tazminatı Nedir, Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Bir işçi bir şirkette birkaç yıl çalışmış ve şirketin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. Yıllarca çalıştığında ücretini aldı ve aldığı sürece çalışmaya devam etti. Fakat herhangi bir gün iş sözleşmesi feshedildiği zaman birdenbire kendini parasız ve çaresiz hissederken buldu. Yıllarca süren emeğinin sonucu olan şirket ayakta dururken bir anda iflas etti. Burada kıdem tazminatı, iş sözleşmesi çeşitli nedenlerle feshedilen bu işçinin emeğinin ve yıllarının karşılığı olarak görülen ve içine düştüğü acizlik duygusundan bir nebze de olsa kurtulmasını sağlayan bir tazminattır.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Yargıtay’a göre; İşverenin bir veya birden fazla işyerinde belirli bir süre çalışmış olan işçinin, yeni bir işe girişte karşılaşacağı güçlükler ve işyerine yapmış olduğu katkı dikkate alınarak işini kaybetmesi halinde, işverenin “kıdem tazminatı” adı verilen yasal esaslar çerçevesinde verdiği toplu paradır.

Kıdem tazminatı, özellikle istihdamın daraldığı ve ekonomik kriz dönemlerinde işten çıkarma işlemlerinin işçiye verdiği zararı en aza indirmeyi amaçlar. Bu yazımızda kıdem tazminatı konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız.

Kıdem tazminatı şu şekilde tanımlanabilir:

“İş kanunu kapsamındaki işçilerin hizmet akdinin kanuna göre feshedilmesi hâlinde, işverenin her tam yıl için kanunlarda (veya sözleşmede) belirtilen gün sayısı kadar işçiye ödemesi gereken tazminat çalışan için işe başladığı tarihten itibaren hizmet sözleşmesinin devamı süresince.”

İş Hukuku Avukatı olarak yukarıda kısaca söz ettiğimiz kıdem tazminatını şartları, nasıl alınacağı, ödeme süresi, hesaplama gibi çok sayıda farklı başlıkları sizler için ele alacağız.

Asgari Ücret Tazminatı Hesaplama

Kıdem tazminatı, çalışanın yıpranma tazminatı olarak literatüre geçmiştir. Yargıtay, “İşverene ait bir ya da birden çok işyerinde belirli bir süre faaliyet göstermiş olan kişi, işten kovulursa mevcut işini kaybeder. Yeni bir iş bulmada karşılaşacağı güçlükler, daha önceki hizmetlerine karşılık işyerine yapmış olduğu ödenek, yasal esaslar çerçevesinde işçiye verilen toplu paralara “kıdem tazminatı” denir.

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin İş Kanunu kapsamında bir işçi olması ve bir iş sözleşmesine sahip olması gerekir. Aynı zamanda işverenin işyerinde en az bir yıl çalışmış olmaları gerekir. İş sözleşmesi tazminatı hak edecek şekilde feshedilmelidir. Kıdem tazminatı, çalışanın çalıştığı her yıl için brüt olarak hesaplanır. İşçi aynı işverene bağlı olarak aynı veya farklı işyerlerinde çalışmış ise bu süreler de birleştirilir. İş yerinin devrinde herhangi bir fark olmayacaktır. Kamu kurumlarında çalışanların kıdemleri de birleştirilecek.

Kıdem tazminatı son maaş üzerinden hesaplanarak işçi koruma altına alındı. Son maaşı, devam eden maaş eklerini de içerir. Ücret ekleri, yaptıkları işin değeri dışında para ve nakdi olarak ölçülebilen menfaatlerdir. İşçinin çocuklarına yapılan yemek ücreti, eğitim yardımı gibi ödemeler de sürekli olması halinde ücrete eklenir. 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesine göre işveren, işçiye işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devam ettiği süre boyunca her tam yıl için 30 günlük kıdem tazminatı öder. Madde 14/f.9’a göre kıdem tazminatının hesabında son maaş esas alınır. Kıdem tazminatının miktarı kanunla belirlenir. Kanunla belirlenen miktarın altında tazminat ödenmez. İş kanununa göre 7 yıl çalışmış bir işçinin son maaşı 5000 TL ise işçi 35.000 TL kıdem tazminatı alacak.

Kıdem Tazminatı Şartları 2023

Kıdem tazminatına ilişkin mevcut yasal düzenleme halen yürürlükte olan 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun 14. maddesi hükmüdür. Kıdem tazminatına ilişkin ilgili maddenin öne çıkan paragrafları şöyle:

“Bu yasa kapsamındaki işçiler için hizmet sözleşmeleri:

  • Bu Kanunun 17. maddesinin ikinci fıkrasında işveren tarafından belirtilen sebepler dışında,
  • Bu Kanunun 16. maddesi uyarınca çalışan tarafından,
  • Muvazzaf askerlik nedeniyle,
  • Kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulan kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı veya toplu ödeme almak;
  • 506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesinde belirtilen yaşlar dışında kalan haller nedeniyle sigortalılık süresi ve yaşlılık aylığı için öngörülen prim ödeme gün sayısı sona erdikten sonra kendi isteğiyle işten ayrılmış olması,

Evlenme tarihinden itibaren bir yıl içinde kadının kendi isteği ile iş akdinin feshi veya işçinin ölümü nedeniyle fesih halinde işveren işe başladığı tarihten itibaren her tam yıl için 30 gün kıdem tazminatı öder. Bir yıldan uzun süreler için aynı oranda ödeme yapılır…”

Kıdem Tazminatı Nasıl Alınır?

Yukarıda bu konuya esasen değinmiş olsak da kıdem tazminatının nasıl alınacağını bu başlık altında kısaca özetlemek yerinde olacaktır.

Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin feshedilmesi nedeniyle en az 1 yıl çalışmış işçiye kanunda öngörülen hallerde (iş sözleşmesinin feshi, askerlik, vefat), son brüt maaşı o işyerinde çalıştığı yıl sayısı ile çarpılarak hesaplanır.  Kural olarak, bu tazminatın iş sözleşmesinin feshi ile birlikte ödenmesi gerekir. Aksi halde gecikme nedeniyle çalışan ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faiz oranının üzerinde faiz almaya hak kazanır.

Kıdem Tazminatı Ödeme Süresi

Kıdem tazminatı işten çıkarılmanın hemen ardından ödenmelidir. Ancak toplu sözleşme ile makul bir süre belirlenebilir. Bu istisna dışında kıdem tazminatı hemen ödenmelidir.

Aksi takdirde işçi gecikme sebebiyle bir türlü ödenmeyen tazminatın süreye göre mevduata uygulanan en yüksek seviyede ana paranın üzerine faiz almaya hak kazanır.

İşçi dava açarak bu hakkını elde edebilecektir. Kıdem tazminatı için zamanaşımı süresi 5 (beş) yıldır.

Kıdem Tazminatı Faizi Hesaplama

1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin ilgili fıkrası şöyledir:

“Kıdem tazminatının vaktinde işçiye ödenmemesi sebebiyle açılacak dava sonucunda hakim, tazminatın ödenmeyen zamana göre gecikme süresi için mevduatın en yüksek faizinin ödenmesine karar verir.”

Zamanında ödenmeyen kıdem tazminatına ilişkin faiz, temerrüt veya dava tarihinden değil, iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Ancak toplu iş sözleşmesinde bu tazminatın ödenmesi için makul bir süre (örneğin 20 veya 30 gün) kararlaştırılmışsa, faiz hesaplaması belirlenen sürelerin bitiminden sonra uygulanacaktır.

Bedelli Askerlik Kıdem Tazminatı

Muvazzaf askerliği nedeniyle iş akdi feshedilen çalışanların kıdem tazminatına hak kazanacağı yukarıda belirtilmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hükmü bu konuyu açık bir şekilde düzenlediğinden bu konuda şüphe uyandıran bir durum bulunmamaktadır.

Ancak asıl tereddüt bedelli askerlik başvurusu yapılırken ortaya çıkıyor. Şüphenin sebebi, 26.07.2018 tarih ve 7146 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na eklenen geçici 55. maddede şu hükmün yer almasıdır:

Bu madde hükümlerinden yararlananlar, temel askerlik eğitimleri süresince çalıştıkları işyeri, kurum ve kuruluşlarda ücretsiz izinli sayılır.”

Esas tartışma, kanunun askerlik hizmetini ücretli olarak yapanların ücretsiz izne sayılmasına ilişkin düzenlemesinden kaynaklandı.

Bu konuda Konya Bölge Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi’nin 2020-01-24 tarih ve 2019/2257 E. 2020/167 K. sayılı kararında askerlik görevini yapmak isteyen işçinin; kıdem tazminatı ile iş akdini “askerlik” nedeniyle feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Ölümlü trafik kazası tazminatı hakkında bilgi almak için içeriği ziyaret edebilirsiniz.